CP nedir?

Serebral palsi ya da kısaca CP gelişmekte olan beynin hasarına bağlı ilerleyici olmayan kalıcı hareket ve duruş bozukluğudur. CP sıklığı 1000 canlı doğumda 2-3’dür.

CP’nin nedenleri nelerdir?

CP doğum öncesi ( anne yaşının küçük veya ileri olması, çoğul gebelikler, genetik hastalıklar, travmalar, annenin hastalıkları ), doğum sırası ( erken doğum, düşük doğum ağırlığı, uzamış doğum, anormal geliş ve enfeksiyonlar ) ve doğum sonrası ( sarılık, enfeksiyonlar, travma, kafa içi kanamalar ) nedenlerle meydana gelebilir.

CP’nin tipleri nelerdir?

Hasarın yeri ve şiddetine göre çeşitli derecelerde ve görünümde CP tabloları oluşmaktadır

• Spastik tip: Spastik tip Serebral palsi’nin en yaygın tipidir. Spastisite, en genel anlamda, kas sertliği ya da pasif harekete direnç olarak tanımlanabilir. Kasların normal yapısındaki değişiklik ve sertlik hareketlerin de etkilenmesine ve zor yapılmasına neden olur. Aşırı spastisite zamanla iskelet yapısının ve duruşun bozulmasına yol açar. Bunun yanı sıra oturma, ellerin kullanılması, yürüme gibi fonksiyonel aktiviteleri de olumsuz etkiler.

Spastik çocuk, Serebral palsi teşhisi altında etkilenen vücut kısmına göre tanımlanır:

• Hemipleji: Bu tipte vücudun bir tarafındaki kol, gövde ve bacak etkilenir. Hemiparezik çocuklarda emekleme asimetriktir veya hiç emekleme yoktur. Rehabilitasyonla çoğu hasta günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız hale gelir ve ambulatuvar olurlar.
• Dipleji: Bu tipte her iki bacak spastisitesi kollardan daha fazladır. Diplejik hastalar gevşek bir dönemden sonra spastik hale gelirler. Ayakta durma ve yürüme gecikir. İki yaşına kadar oturma dengesini kazanan çocuklar yürüyebilir hale gelebilir.Bacaklar birbirine sıkışıktır. Parmak ucuna basma sık görülür.
• Tetrapleji: Bu tipte ise tüm vücut etkilenmiştir. Baş kontrolünün yetersizliği, ellerin yumruk şeklinde bacakların çapraz tarzda durması yaygın bir görüntüdür.Tetraplejik CP’li çocukların 1/4’ünde hastalık hafif seyreder ve bu hastalar ambulatuvar hale gelip günlük yaşam aktivitelerini hafif kısıtlamayla yapabilirler. Yarısında hastalık orta derecede seyreder ve bu çocuklar tam bağımsız olamazlar ancak yeterli fonksiyonel kapasiteye ulaşabilirler. Geriye kalan 1/4’ünde ise hastalık ağır seyreder ve bu çocuklar hayat boyu bakıma muhtaçtırlar.
• Atetoid Tip: Kontrolsüz hareket olarak tanımlanabilir. Çocuğun bacak, kol, el veya yüzünde istemsiz hareketler oluşur. Bu tipte kaslarda ani değişiklikler oluşur. Kaslar çok gevşek durumdan çok sert bir duruma geçebilirler. Bu da hareketlerin koordineli yapılmasını engeller.
• Ataksik Tip: Dengeyi korumada bozukluk vardır. Baş kontrolünün zayıf olması, gövde dengesinin sağlanamaması nedeniyle gelişim yavaştır ve yürüme çok geç sağlanır.
• Karma Tip: Kas tonusu bazı kaslarda aşırı düşük, bazılarında ise aşırı yüksek olduğunda serebral palsinin tipi, karma olarak adlandırılır.

CP’nin belirti ve bulguları nelerdir?

• Vücudun bir tarafında hareket ile ilgili sorunlar
• Sert kaslar
• Aşırı veya gevşek refleksler
• İstemsiz hareketler veya titreme
• Koordinasyon ve denge eksikliği
• Salya
• Yutma veya emme problemleri
• Konuşma (dizartri) ile ilgili zorluk
• Nöbetler
• Gecikmiş motor becerileri
• İnkontinans
• Gastrointestinal problemler

Gelişmekte olan bir beynin hasar görmesi, serebral palsi ile ilişkili hareket problemleri dışındaki sorunlara neden olabilir. Serebral palsinin yanında mevcut olabilecek diğer durumlar şunlardır:

• Görme veya işitme engeli
• Öğrenme bozuklukları
• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
• Konuşma yoluyla iletişim kuramama

CP nasıl tedavi edilir?

CP nin tam bir tedavisi yoktur. Ancak tedavi genellikle çocuğun yeteneklerini geliştirir.

CP de erken tanı ve erken rehabilitasyon programına başlamak çok önemlidir. Tedavide kesin ve tek çözüm olmadığı gibi uzun soluklu bir süreçtir. Bu süreçte Fizik Tedavi Hekimi, fizyoterapist, ergoterapist, çocuk gelişim uzmanı, konuşma terapisti ve ailenin ekip çalışması tartışılmaz bir konudur. CP li bir bireye bütün bu yaklaşımlar birlikte uygulanmalıdır. Rehabilitasyonun en önemli ayağı olan fizyoterapi uygulamalarının içinde egzersiz, robotik tedaviler, hidroterapi ve ergoterapi ana yapı taşlarıdır. Egzersiz uygulamaları çocuğun fonksiyonel durumuna göre başını tutmayı, oturmayı, ayakta durmayı, yürümeyi destekleyecek şekilde çeşitli teknikler kullanılarak fizyoterapistler tarafından çocuğa özel uygulanmaktadır. Bu uzun ve sabır gerektiren tedavi süreci robotik tedavilerin geliştirilmesiyle hem çocuk hem aileler tarafından daha kolay kabul görmüştür. Kol ve yürüme robotları sayesinde çok tekrarlı, doğru yürüme paternleri oluşturulmakta ve beyne bu sinyaller iletilmektedir. Ayrıca bir takım oyunlarla zenginleştirilmiş uygulamalar tedavinin çocuklar tarafından ilgi ile devam edilmesini sağlamaktadır. Hidroterapi de hem çocuğun tedaviye uyumunu artırmakta hem de suyun kaldırma kuvvetini kullanarak egzersizi kolaylaştırmakta ve aktif katılımı artırmaktadır. Rehabilitasyonu destekleyen ana branşlardan biri olan ergoterapi de çocuğun günlük yaşam aktivitelerine katılımını artırmaya yönelik çalışmaları içermektedir. Ayrıca çocuğun vücudundan ve çevresinden duyu bilgisini almasını, bu bilgiyi organize edip günlük yaşam aktivitelerinde kullanmasını sağlayan Duyu-Bütünleme tedavisi de yeni uygulamalar arasında yer almaktadır.

Tüm bu uygulamalar CP nin türü ve şiddetine göre dozları ayarlanarak rehabilitasyon sürecine dahil edilirler. Ayrıca bu süreç çeşitli kas gevşetici uygulamalar ( Botilinum toxin uygulamaları gibi ) ve cerrahi tedavilerle desteklenebilir.

Asıl önemli olan CP li bireyin toplum içinde yerini alması ve hayata dahil olmasıdır. Bu nedenle tüm bu uygulamalar çocuğun eğitim sürecini aksatmadan bir plan dahilinde ve sürekli rehabilitasyon desteğiyle birlikte olmalıdır.